Wybory prezydenckie. Kto nie może wziąć udziału w drugiej turze wyborów?

W drugiej turze wyborów prezydenckich w Polsce w 2025 roku mierzą się Rafał Trzaskowski, reprezentujący Koalicję Obywatelską oraz Karol Nawrocki, popierany przez Prawo i Sprawiedliwość. Druga tura odbędzie się 1 czerwca 2025 roku.

Nie każdy Polak ma prawo wziąć udział w wyborach prezydenckich. Zgodnie z Ustawą o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, głosowanie to przywilej zarezerwowany dla pełnoletnich obywateli, którzy nie utracili swoich praw wyborczych. Kto zatem nie pojawi się przy urnie 1 czerwca? Oto cztery grupy wykluczonych:

• niepełnoletni - osoby, które w dniu wyborów nie mają jeszcze 18 lat, nie będą mogły wziąć udziału w głosowaniu;
• osoby pozbawione praw publicznych - prawomocne orzeczenie sądu, np. w wyniku poważnego przestępstwa, odbiera prawo do głosowania na czas określony lub na stałe;
• ubezwłasnowolnieni - osoby, które na mocy wyroku sądu zostały całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnione, tracą możliwość decydowania o wyborze prezydenta;
• skazani przez Trybunał Stanu - w rzadkich przypadkach, np. za naruszenie konstytucji, Trybunał Stanu może pozbawić obywatela praw wyborczych.

Warto pamiętać, że podstawą udziału w wyborach jest obywatelstwo polskie. Co ciekawe, osoby odbywające karę więzienia mogą głosować, o ile nie zostały pozbawione praw publicznych.

Posiadanie prawa wyborczego nie gwarantuje możliwości oddania głosu w dowolnym miejscu. Osoby, który planują oddać głos poza stałym miejsce zamieszkania, muszą złożyć wniosek o wpisanie do spisu wyborców w wybranym obwodzie wyborczym.

Należało złożyć go w urzędzie gminy właściwym dla miejsca głosowania, najpóźniej do 29 maja 2025 roku.

Istnieje również możliwość zagłosowania w wyborach prezydenckich w dowolnym lokalu w Polsce lub za granicą. Jednak w tym celu wyborca musi uzyskać zaświadczenie umożliwiające oddanie głosu w dowolnym lokalu wyborczym w Polsce lub za granicą. Wniosek o wydanie zaświadczenia należało z kolei złożyć w urzędzie gminy, w której widniejmy w rejestrze wyborców, najpóźniej do 29 maja 2025 roku.

Bez tego zaświadczenia głosowanie poza miejscem zameldowania nie będzie możliwe, nawet przy wpisie do rejestru wyborców.

Osoby, które w dniu wyborów przebywają poza miejscem zamieszkania i nie zmieniły miejsca głosowania ani nie uzyskały zaświadczenia o prawie do głosowania w dowolnym lokalu, nie będą mogły pojawić się przy urnie wyborczej 1 czerwca.

Nie każdy może osobiście udać się do lokalu wyborczego, by oddać głos. W takich przypadkach polskie prawo przewiduje rozwiązanie w postaci głosowania przez pełnomocnika. Ta możliwość została stworzona z myślą o osobach napotykających bariery związane z wiekiem lub stanem zdrowia i pozwala zachować prawo do udziału w demokratycznym procesie.

Osoby, które nie wyznaczą pełnomocnika w przewidzianym terminie, utracą możliwość oddania głosu.

Kto może skorzystać z głosowania przez pełnomocnika?

• Osoby posiadające orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, niezależnie od wieku;
• Seniorzy, którzy w dniu wyborów ukończyli 60 lat.

Proces jest nieskomplikowany, lecz wymaga terminowego działania. Wniosek o ustanowienie pełnomocnika należało złożyć w urzędzie gminy właściwym dla miejsca zamieszkania najpóźniej do 23 maja 2025 roku. Pełnomocnikiem może zostać osoba zaufana, np. członek rodziny, pod warunkiem że posiada czynne prawo wyborcze, czyli jest pełnoletnia i nie została pozbawiona praw publicznych.

Oddanie głosu to dopiero pierwszy krok - aby został on uwzględniony, musi spełniać rygorystyczne kryteria ważności. W drugiej turze wyborów prezydenckich decyzja wydaje się klarowna: dwóch kandydatów, jeden wyraźny znak "X" przy nazwisku jednego z nich. Jednak najdrobniejsze uchybienie może sprawić, że wola wyborcy nie znajdzie odzwierciedlenia w wyniku.

Ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (art. 10) jasno określa sytuacje, w których głos traci moc prawną:

• brak wyboru - karta wyborcza, na której nie wskazano żadnego kandydata, pozostaje bez znaczenia. Nieoznaczona karta jest równoznaczna z brakiem udziału w wyborach;
• wskazanie więcej niż jednego kandydata - podczas wyborów prezydenckich dopuszczalne jest wyłącznie jednoznaczne poparcie jednego kandydata. Zaznaczenie obu nazwisk skutkuje unieważnieniem karty;
• uszkodzona lub nieczytelna karta - jakiekolwiek zamazania, rozdarcia czy niejasne oznaczenia mogą wykluczyć kartę z procesu liczenia, pozbawiając głos ważności.